Celem pierwszego w Polsce Raportu „Bezpieczeństwo żywności a potrzeby żywieniowe niemowląt i małych dzieci” jest przywołanie obowiązujących norm, przedstawienie zagrożeń oraz pokazanie specyficznych potrzeb żywieniowych najmłodszych Polek i Polaków, którzy zaczynają swoją kulinarną przygodę z kolejnym pokarmem po mleku matki.

Konieczność prawidłowego dostosowania żywności do unikalnych potrzeb małych dzieci wynika ze szczególnej wrażliwości młodych organizmów na działanie czynników zewnętrznych (zwłaszcza substancji szkodliwych) oraz dynamicznie zmieniających się potrzeb żywieniowych w ciągu pierwszych 3 lat ich życia. To szczególny okres, kiedy układ pokarmowy dziecka nadal intensywnie rozwija się. Narządy dojrzewają stopniowo i w początkowym okresie nie funkcjonują jeszcze tak sprawnie, jak u osób dorosłych. To czas, kiedy w młodym organizmie szybkość wchłaniania substancji jest inna ze względu na pH soku żołądkowego. Dodatkowo mniejsza jest aktywność enzymów (m. in. produkowanych w wątrobie), odpowiedzialnych za metabolizm związków szkodliwych, a niedojrzałe nerki nie wydalają jeszcze sprawnie toksyn. Wszystkie te elementy powodują, iż układ detoksykacyjny i wciąż dojrzewający układ odpornościowy nie pozwalają na pełną obronę przed szkodliwymi substancjami, które mogą znajdować się w żywności. Dlatego też zanieczyszczenia w produktach o nieodpowiedniej jakości, takie jak pozostałości środków ochrony roślin, mikotoksyny, metale, azotany czy niektóre dodatki do żywności, negatywnie wpływają na dalszy rozwój dziecka. Ponadto, jak dowodzą liczne badania i doświadczenia wielu krajów, to właśnie sposób i jakość żywienia człowieka w okresie prenatalnym oraz we wczesnym dzieciństwie, mają kluczowy wpływ na możliwość wystąpienia chorób cywilizacyjnych w przyszłości. W Polsce stały się one tak powszechne, iż dotykają już co czwartego z nas. Należy także pamiętać, że koszty ich leczenia obciążają nie tylko chorującego pacjenta, ale także cały system opieki zdrowia i budżet państwa.

Zagadnienie bezpieczeństwa żywności staje się przedmiotem troski i zainteresowania wielu organizacji, działających na rzecz edukacji w zakresie zdrowego stylu życia. Między innymi WHO w kampanii  organizowanej w ramach Światowego Dnia Zdrowia 2015 definiuje zapewnienie bezpieczeństwa żywności jako ogólnoświatowy problem i podkreśla jego wagę dla prawidłowego funkcjonowania zwłaszcza wrażliwych organizmów dzieci.

Poniżej prezentujemy wybrane, kluczowe informacje z Raportu „Bezpieczeństwo żywności a potrzeby żywieniowe niemowląt i małych dzieci”. 

• Kategorią konsumentów o szczególnej wrażliwości są niemowlęta i małe dzieci. Ze względu na znacząco wyższe niż u osób dorosłych spożycie żywności w przeliczeniu na kg masy ciała, kilkakrotnie większe wchłanianie z przewodu pokarmowego, a także szybszy przebieg procesów metabolicznych oraz nie w pełni rozwinięte procesy detoksykacyjne organizmu, niemowlęta i małe dzieci są w znacznie większym stopniu narażone na obecność zanieczyszczeń w żywności.


• Wymagania w odniesieniu do żywności przeznaczonej dla niemowląt i małych dzieci są znacznie bardziej restrykcyjne w porównaniu z żywnością przeznaczoną do powszechnego spożycia. Dopuszczalne maksymalne zawartości metali są od kilku do kilkudziesięciu razy niższe w porównaniu z produktami ogólnego spożycia.


• Ocenia się, że ok. 20% produktów żywnościowych, szczególnie pochodzenia roślinnego, jest w znaczący sposób skażona mikotoksynami. Do chwili obecnej zidentyfikowano kilkaset różnych mikotoksyn pochodzących od blisko 200 różnych rodzajów grzybów.


• Patulina jest toksycznym metabolitem, który powszechnie skaża jabłka i inne owoce. Niemowlęta i małe dzieci są szczególnie narażone na patulinę, ponieważ spożywają więcej produktów z jabłek, które zwyczajowo są wprowadzane jako jedne z pierwszych produktów uzupełniających.


• Metale najczęściej kumulują się w tak popularnych m.in. przy rozszerzaniu diety warzywach, jak sałata, kapusta, buraki, marchew, szpinak, pietruszka i ziemniaki.


• Badania nad zawartością azotanów w warzywach pokazują, że najwyższe ilości kumulują się w sałacie, buraku ćwikłowym, kapuście białej, pomidorach i marchwi.


• Niemowlęta i małe dzieci są grupą szczególnie wrażliwą na toksyczne działanie metali. Nawet śladowe ilości metali pobrane z żywnością mogą prowadzić do nieodwracalnych zmian szczególnie w ośrodkowym układzie nerwowym.


• Według raportów RASFF (Rapid Alert System for Food and Feed) pestycydy są drugą, po zanieczyszczeniach patogennych, grupą zagrożeń żywnościowych. Z uwagi na zapewnienie bezpieczeństwa konsumenta, maksymalne poziomy pozostałości pestycydów są określone przepisami prawnymi.


• Najgroźniejszymi skutkami chorób wywołanych pozostałościami pestycydów w produktach żywnościowych są:
         - zmiany nowotworowe, mutagenne i teratogenne;
         - uszkodzenia układu odpornościowego, zaburzenia hormonalne;
         - choroby układu oddechowego, trawiennego, limfatycznego, choroby skórne.;


• Ze względu na fakt, że warzywa mogą zawierać związki azotowe, których nadmierne spożycie może stanowić ryzyko dla zdrowia, przede wszystkim niemowląt i małych dzieci, w żywności przeznaczonej dla tej grupy wiekowej wprowadzono limit maksymalnego dopuszczalnego poziomu azotanów V.


• Żywność ekologiczna powinna spełniać wymagania określone w obowiązujących przepisach prawnych dla żywności powszechnego spożycia i dodatkowo wymagania przepisów prawnych przewidzianych dla tej kategorii żywność. Z opublikowanego w 2014 r. raportu z kontroli jakości i prawidłowości oznakowania produktów rolnictwa ekologicznego, którą co roku w Polsce przeprowadza Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wynika że w ponad połowie kontrolowanych gospodarstw stwierdzono nieprawidłowości oraz zakwestionowano ponad 22% przebadanych partii żywności (w tym 15,4% ze względu na niewłaściwą jakość). Można stwierdzić, że żywność oznakowana jako ekologiczna powinna gwarantować nieobecność typowych zanieczyszczeń żywności, takich jak nawozy sztuczne, metale szkodliwe dla zdrowia i pozostałości środków ochrony roślin oraz większości dodatków do żywności. Jednak prowadzone kontrole wskazują, że takiej pewności mieć nie można.


• Częstość występowania listeriozy u kobiet ciężarnych jest około 20-krotnie wyższa niż w populacji ogólnej. Szacuje się, że ciężarne z listeriozą stanowią ok. 1/3 wszystkich rozpoznanych przypadków tej choroby. Listeria monocytogenes stanowi więc poważne zagrożenie dla kobiet będących w ciąży. Bakteria ta znajduje się najczęściej w mięsie, rybach, mleku niepasteryzowanym oraz serach tartych i pleśniowych.


• Pomimo, że obecnie dopuszczonych do stosowania jest około 330 substancji dodatkowych do żywności. Jednak w żywności przeznaczonej dla niemowląt wolno stosować praktycznie jedynie związki wzbogacające, m.in. witaminy i składniki mineralne.


• Niemowlęta i małe dzieci są szczególną grupą konsumentów. Dlatego żywność dla nich przeznaczona powinna spełniać szereg szczegółowych kryteriów, często bardziej rygorystycznych niż ma to miejsce w przypadku produktów ogólnego spożycia. Dotyczy to zarówno składu produktów, jak i sposobu ich etykietowania.

Publikacja powstała pod redakcją Stowarzyszenia Promocji Zdrowego Żywienia Dzieci „Zdrowe Pokolenia” we współpracy z Fundacją NUTRICIA w ramach partnerstwa w programie edukacyjnym „1000 pierwszych dni dla zdrowia”. Autorami raportu są wybitni specjaliści zajmujący się medycznymi aspektami żywienia niemowląt i małych dzieci, bezpieczeństwem żywności oraz prawem żywnościowym. Dokument został objęty Honorowym Patronatem Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego.

Pełny raport można pobrać bezpłatnie tutaj.

Nieleczona niedoczynność tarczycy u dzieci grozi poważnymi konsekwencjami

Wrodzona niedoczynność tarczycy zdarza się raz na 2-4 tys. noworodków, natomiast nadczynność tarczycy występuje raz na milion dzieci w wieku poniżej 4... czytaj dalej