Duszność jest stanem uświadomionej konieczności wzmożenia czynności oddechowej. Subiektywnie jest ona odczuwana przez chorego jako: brak tchu, powietrza, trudności w oddychaniu.

Obiektywnie stan ten manifestuje się przyspieszonym i pogłębionym oddychaniem z nasilonym udziałem pomocniczych mięśni oddechowych i – w niektórych przypadkach – ze świstem krtaniowym. W zależności od okoliczności wystąpienia wyróżnia się duszność wysiłkową i spoczynkową.

Duszność krtaniowa wysiłkowa i spoczynkowa

Jeśli pojawia się ona po wysiłku fizycznym, określa się ją jako wysiłkową w odróżnieniu od spoczynkowej, która obecna jest stale, bez względu na wcześniejszą aktywność fizyczną. Skrajną postacią duszności jest ostra niewydolność oddechowa – duszenie się, czyli asfiksja.

Duszność krtaniowa – przyczyny

Duszność krtaniowa spowodowana jest zwężeniem drogi oddechowej na poziomie krtani i zawsze jest stanem zagrożenia życia. Zależnie od szybkości narastania, wyróżnia się duszność krtaniową ostrą – pojawiającą się nagle i szybko nasilającą się, zwykle o dramatycznym przebiegu – oraz duszność krtaniową przewlekłą – zwaną też dusznością nieuświadomioną, gdzie stopniowe zwężanie się światła krtani adaptuje organizm chorego do pogłębiającego się deficytu tlenowego.

Duszność krtaniowa – objawy

Duszność krtaniowa ma najczęściej charakter wdechowy lub wdechowo-wydechowy i towarzyszy jej charakterystyczne zjawisko akustyczne, tzw. świst krtaniowy (stridor, świst wdechowy). Powstaje w wyniku turbulentnego przepływu powietrza przez zwężony odcinek krtani, wywołującego drganie jej ścian. Obecność zwężenia powyżej szpary głośni (górne piętro krtani) przejawia się świstem krtaniowym przy jednoczesnym braku zaburzeń głosu. Gdy zwężenie dotyczy poziomu głośni (środkowe piętro krtani), to świstowi krtaniowemu o charakterze wdechowym lub wdechowo-wydechowym towarzyszą zaburzenia głosu. Zwężenie okolicy podgłośniowej (dolne piętro krtani) oraz w obrębie tchawicy daje świst krtaniowy wdechowo-wydechowy, przerywany suchym tzw. szczekającym kaszlem.

Duszność krtaniową jest rozpatrywana oddzielnie u dzieci i dorosłych, ze względu na odmienności w budowie anatomicznej krtani oraz inne w tych grupach wiekowych czynniki etiologiczne. Wśród dzieci dominują przyczyny zapalne, wady wrodzone i ciała obce, podczas gdy u dorosłych przeważa etiologia nowotworowa, urazowa i jatrogenna, rzadziej zapalna.

Duszność krtaniowa a nowotwory

Nowotworowe przyczyny duszności krtaniowej u dorosłych to guzy złośliwe krtani i gardła dolnego. Duszność jest najbardziej typowym objawem egzofitycznego guza fałdu głosowego oraz podgłośni. Raki nadgłośniowe mogą także powodować duszność, ale w wielu przypadkach jest ona objawem późnym bądź wynikającym nie tyle obecności guza, ile ze zmian zapalno-obrzękowych błony śluzowej w otoczeniu guza. Rzadko obserwować można duszność krtaniową spowodowaną rakiem tarczycy, który uciskając lub naciekając ścianę podgłośni, może zwężać światło krtani.

Duszność krtaniową mogą powodować również guzy łagodne – najczęściej są to chrzęstniaki, znacznie rzadziej nerwiaki lub włókniaki. Brodawczak krtani w typowych przypadkach nie powoduje duszności. Duszność może wystąpić jedynie w typie rozlanym (bardzo rzadkim u dorosłych) bądź wówczas, gdy brodawczakowi towarzyszy nasilony stan zapalny krtani.

Duszność krtaniowa a urazy

Urazowe przyczyny duszności krtaniowej u dorosłych to urazy krtani zarówno zewnętrzne (otwarte i zamknięte), jak i wewnętrzne, a wśród nich przede wszystkim oparzenia termiczne i chemiczne. Najbardziej typowym urazem krtani, a właściwie jego następstwem dającym duszność, jest zwężenie pointubacyjne podgłośni, rzadziej głośni. Ciała obce w krtani u dorosłych spotykane są bardzo rzadko.

Duszność krtaniowa jako efekt uboczny zabiegów

Wśród jatrogennych (ubocznych działań leków bądź medycznych, przyp. red.) przyczyn duszności krtaniowej, poza następstwami intubacji i przedłużonej intubacji, wymienić należy porażenie obustronne strun głosowych będące następstwem uszkodzenia nerwów krtaniowych dolnych podczas operacji tarczycy.

Zapalne przyczyny duszności krtaniowej

Zapalenie nagłośni, łącznie z ropniem, oraz zapalenie krtani i tchawicy, a także zapalenie stawów pierścienno-nalewkowych to główne przyczyny duszności krtaniowej u dorosłych o etiologii zapalnej. Ropień pozagardłowy oraz błonica należą do niezwykle rzadkich przyczyn duszności w tej grupie wiekowej.

Inne przyczyny duszności krtaniowej to: alergiczny obrzęk naczynioruchowy błony śluzowej, tężyczka, miastenia i porażenie fałdów głosowych spowodowane przyczynami innymi niż jatrogenne.

Duszność krtaniowa – leczenie

Duszność krtaniowa, zwłaszcza w postaci ostrej, jest zawsze stanem zagrożenia życia wymagającym szybkiej decyzji i działania. Duszność krtaniowa zarówno ostra, jak i przewlekła jest zawsze bezwzględnym wskazaniem do hospitalizacji. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze u chorych na duszność krtaniową polega w pierwszej kolejności na przywróceniu i utrzymaniu drożności drogi oddechowej, a następnie na jak najszybszym ustaleniu i usunięciu przyczyny jej wystąpienia. W niektórych przypadkach przywrócenie drożności drogi oddechowej będzie wynikało z usunięcia przyczyny duszności, np. w przypadku ciała obcego usuniętego na drodze laryngoskopii czy też zmniejszenie obrzęku przez dożylne podanie steroidów.

Autorzy:

prof. dr hab. n. med. Czesław Stankiewicz

przy współpracy:

dr. n. med. Wojciecha Brzoznowskiego

dr n. med. Bożeny Kowalskiej

Źródło: PTORL ChGiSz

Co zrobić, żeby dziecko nie bało się dentysty?

Pierwsza wizyta u dentysty to dla wielu dzieci stresujące, a nieraz traumatyczne przeżycie, które pozostaje w pamięci na długie lata i ma przełożenie... czytaj dalej